ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ : ରୁଷ-ୟୁକ୍ରେନ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡିକ ରୁଷ ଉପରେ କଡା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଛନ୍ତି। ଏହି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅନୁଯାୟୀ, ରୁଷର ୪୬୯ ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାରର ରିଜର୍ଭ ବା ମୁଦ୍ରା ଭଣ୍ଡାରର ଏକ ବଡ଼ ଅଂଶ ଆମେରିକା ଜବତ କରିଛି। ଋଷ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରରେ କାରବାର କରିପାରିବନାହିଁ, ତେଣୁ ଏହାର ମୁଦ୍ରା ରୁବେଲରେ ପେମେଣ୍ଟ ସହିତ ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପମାନ ବ୍ୟବହାର କରୁଛି। ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ରୁଷ ଉପରେ ଲାଗିଥିବା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ପରେ ବିଶ୍ବରେ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟକୁ ନେଇ ଉଭୟ ଆଲୋଚନା ଏବଂ ବିତର୍କ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଛି। ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ମୁଦ୍ରାକୁ ଅସ୍ତ୍ର ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି, ଯାହାର ସବୁଠାରୁ ବଡ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ରୁଷ-ୟୁକ୍ରେନ୍ ଯୁଦ୍ଧରେ ଆମେରିକା ଡଲାରର ବ୍ୟବହାର କୁହାଯାଉଛି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ହେଉଛି ଏକ ଅସ୍ତ୍ର, ଯାହା ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଆମେରିକା ଯେ କୌଣସି ସମୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବ।
ପରିସ୍ଥିତି ଧି ଥି
ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକର ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଭଣ୍ଡାରକୁ ନେଇ ଅନେକ ଦେଶ ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଡଲାରର ଅଂଶ ହ୍ରାସ କରିଛନ୍ତି କିମ୍ବା ହ୍ରାସ ଘଟାଇବାରେ ଲାଗିଛନ୍ତି। ବର୍ତ୍ତମାନ ଦେଶଗୁଡିକ ସେମାନଙ୍କର ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଭଣ୍ଡାରର ବିବିଧିକରଣ କରିବା ଉପରେ ଜୋର ଦେଉଛନ୍ତି। ଭାରତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆରବିଆଇ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଶକ୍ତିକାନ୍ତ ଦାସ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଆମର ରିଜର୍ଭକୁ ଅନେକ ମୁଦ୍ରାରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି, ଅବଶ୍ୟ ଏହାର ଅଧିକାଂଶ ଅଂଶ ଡଲାରରେ ରହିଛି। ୬ ମାସ ପୂର୍ବରୁ ଆମେ ରିଜର୍ଭକୁ ଅନ୍ୟ ମୁଦ୍ରାରେ ବିବିଧ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲୁ। ଆହୁରିମଧ୍ୟ କୁହାଯାଉଛି ଯେ, ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଏବଂ ଏହାକୁ ଅସ୍ତ୍ର ଭାବରେ ବ୍ୟବହାରକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ବିଶ୍ବ ର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ଏଭଳି ନୂତନ କାରବାର ପ୍ରଣାଳୀ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରୁଛନ୍ତି ଯାହା ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରକୁ ମାତ୍ ଦେବ।
ଏଭଳି ସମୟରେ ଚାଇନାର ୟୁଆନ୍ ଏକ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ଭାବେ ଉଭା ହୋଇଛି। ତେଲ ବିକ୍ରି ପାଇଁ ୟୁଆନ୍ରେ ପେମେଣ୍ଟ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସାଉଦି ଆରବ ଚୀନ୍ ସହ ଆଲୋଚନା କରୁଛି। ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ମୁଦ୍ରାକୁ ଅସ୍ତ୍ର ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ପଥ ଡଲାରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। କିନ୍ତୁ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମତରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଡଲାରର ଆଭିମୁଖ୍ୟକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ। ଆରବିଆଇର ପୂର୍ବତନ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ରଘୁରାମ ରାଜନ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଆମେରିକାର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସତ୍ତ୍ବେ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିବ। ମୁଦ୍ରା ଗ୍ରୁପିଂର କେନ୍ଦ୍ର ହେବା ପୂର୍ବରୁ ୟୁଆନ୍କୁ ଆଗକୁ ବହୁତ ଦୂର ଯିବାକୁ ଅଛି। ୟୁଆନ୍ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ନୁହେଁ, ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ବଜାରରେ ସ୍ଥିର ନୁହେଁ।
ଏହା ଉପରେ ହେରଫେର ଅଭିଯୋଗ ମଧ୍ୟ ରହିଛି। ରୁଷ ରୁବେଲରେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଅବସ୍ଥା। ରାଜନ୍ ଏହା ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ମୁଦ୍ରାକୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଦ୍ବାରା ରିଜର୍ଭ ଆକାରରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକ ଅଧିକ ମୁଦ୍ରାର ବିବିଧକରଣ କରିପାରନ୍ତି। ଆଇଏମ୍ଏଫ୍ର ଏକ ରିପୋର୍ଟରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ମୁଦ୍ରା ଭଣ୍ଡାରରେ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରର ଅଂଶ ହ୍ରାସ ପାଇଛି। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ୟୁରୋ, ପାଉଣ୍ଡ ଏବଂ ୟେନ୍ ଭଳି ପାରମ୍ପରିକ ମୁଦ୍ରା ତୁଳନାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିୟ ଡଲାର ଏବଂ ଚାଇନିଜ୍ ୟୁଆନ୍ ଭଳି ଅଣ ପାରମ୍ପରିକ ମୁଦ୍ରାର ଅଂଶ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଆମେରିକାର ଡଲାର ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିଆସୁଛି । ଏହାର ଅନେକ କାରଣ ହେଉଛି, ଦୃଢ଼ ଗଣତନ୍ତ୍ର, ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ, ସହଜ ବିଶ୍ବ ସ୍ତରୀୟ ଗ୍ରହଣୀୟତା।
ଏହାଛଡା ଫୋରେକ୍ସ କାରବାର, ବିଶ୍ବ ସ୍ତରୀୟ ପେମେଣ୍ଟ ଏବଂ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହାରର ସହଜତା। କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚୀନ୍ର ସଫଳତା ସତ୍ତ୍ବେ ଡଲାର ପରି ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସ ହାସଲ କରିବାକୁ ୟୁଆନ୍କୁ ବର୍ଷ ବର୍ଷ ଲାଗିଯିବ। କାରଣ ଚୀନ୍ର ଏହି ମୁଦ୍ରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ରୂପାନ୍ତରିତ ନୁହେଁ। ଏହାବ୍ୟତୀତ କୋଭିଡ ମହାମାରୀ ପରେ ଚୀନ୍ ଉପରେ ବିଶ୍ବରେ ଅବିଶ୍ୱାସ ବଢ଼ିଯାଇଛି। ଯଦିଓ ଡଲାରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟକୁ ଏ ଯାଏ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରାଯାଇନାହିଁ, କିଛି ରିପୋର୍ଟରେ ଡିଜିଟାଲ୍ ପେମେଣ୍ଟସର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଦର୍ଶାଯାଇଛି। ଏଥିସହିତ ଏହା ମଧ୍ୟ ସୂଚିତ କରେ ଯେ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚୀନ୍ ଆଗରେ ରହିବା ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବା ପାଇଁ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ।
