ଶରୀରର ସବୁ ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ ମସ୍ତିଷ୍କ ଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଉଥିବାରୁ ବ୍ରେନ୍କୁ ଶରୀରର କଣ୍ଟ୍ରୋଲ୍ ରୁମ୍ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ବ୍ରେନ୍ରେ ଥିବା ନ୍ୟୁରୋ କୋଷିକାଗୁଡ଼ିକ ଅହରହ ଅମ୍ଳଜାନ, ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଓ ଅନ୍ୟ ପୋଷକତତ୍ତ୍ବ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। ଯେତେବେଳେ ବ୍ରେନ୍ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ପାଇଁ ଅର୍ଟି ବା ଧମନୀ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ରକ୍ତ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ନ ପହଞ୍ଚେ, ସେତେେବଳେ ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ମଧ୍ୟ ଅମ୍ଳଜାନ ଓ ରକ୍ତ ପହଞ୍ଚି ପାରେନାହିଁ, ଯାହାକୁ ବ୍ରେନ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ କୁହାଯାଏ। ରକ୍ତର ଅଭାବରେ ମସ୍ତିଷ୍କ ଭିତରେ ପ୍ରତି ମିନିଟ୍କୁ ୨ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧÒକ କୋଷ ମରିବାକୁ ଲାଗେ, ଯାହାକି ରୋଗ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରେ।
ଏକ ସର୍ଭେ ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତରେ ମୃତ୍ୟୁର ଦ୍ବିତୀୟ କାରଣ ହେଉଛି ବ୍ରେନ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍। ପୃଥିବୀରେ ୧୫ ମିଲିୟନ୍ ଲୋକ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ର ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି। ସେଥିରୁ ୬ ମିଲିୟନ୍ ରୋଗୀ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ନ୍ତି ଏବଂ ୫ ମିଲିୟନ୍ ରୋଗୀ ଜୀବନସାରା ଅକ୍ରମଣ୍ୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି। ପ୍ରତି ୬ ସେକେଣ୍ଡରେ ପୃଥିବୀରେ ଜଣେ ଲୋକ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ଦ୍ବାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି। ତୁରନ୍ତ ଏହାର ଚିକିତ୍ସା କରା ନ ଗଲେ ରୋଗୀ ପକ୍ଷାଘାତର ଶିକାର ହୋଇଥାନ୍ତି। ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍କୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ, ଇସ୍କେମିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ଓ ହେମୋରେଜିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍। ବ୍ରେନ୍କୁ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହ କମ୍ ହୋଇଗଲେ, ତାହାକୁ ଇସ୍କେମିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ କୁହାଯାଏ। ବ୍ରେନ୍ ଭିତରେ ଥିବା ଧମନୀଗୁଡ଼ିକ ଫାଟିଯାଇ ରକ୍ତ ଜମିବା ଫଳରେ ହେଉଥିବା ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍କୁ ହେମୋରେଜିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ କୁହାଯାଏ।
କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ହେବାର ଆଶଙ୍କା ଅଧିକ
ଯେଉଁମାନେ ଡାଇବେଟିସ୍, ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ, ଉଚ୍ଚ କୋଲେଷ୍ଟ୍ରଲ୍ ସମସ୍ୟାରେ ପୀଡ଼ିତ ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଔଷଧ ଖାଆନ୍ତି ନାହିଁ, ସେମାନଙ୍କୁ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ହେବାର ଆଶଙ୍କା ଅଧିକ ଥାଏ। ବୟସ୍କ ବ୍ୟକ୍ତି, ମେଦବହୁଳତା, ଧୂମପାନ, ମଦ୍ୟପାନ, ଅଧିକ ତେଲମସଲାଯୁକ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବା, ଶାରୀରିକ ପରିଶ୍ରମ ନ କରିବା ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ରେନ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ହେବାର ଆଶଙ୍କା ଅଧିକ ରହିଥାଏ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ବଂଶାନୁଗତ କାରଣ, ଜନ୍ମଗତ ତ୍ରୁଟି, ବ୍ରେନ୍ର ସ୍ନାୟୁଗୁଡ଼ିକରେ କୌଣସି ସମସ୍ୟା କିମ୍ବା ସଂକ୍ରମଣ ହେଲେ ବ୍ରେନ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ହୋଇପାରେ।
ଲକ୍ଷଣ
ବିଶ୍ବ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ଅର୍ଗାନାଇଜେସନ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ସହଜରେ ମନେ ରଖÒବା ପାଇଁ ଏକ ମିନୋମିକ୍ସ ଦେଇଛନ୍ତି ‘FAST’।
ଏଫ୍ – ଫେସ୍ (ମୁହଁଟି ବଙ୍କା ବା ବଧିରା ହୋଇଯିବା)।
ଏ – ଆର୍ମ (ହାତ ଦୁର୍ବଳ ବା ବଧିରା ହୋଇଯିବା)।
ଏସ୍ – ସ୍ପିଚ୍ (କହିବା ବେଳେ ଖନି ମାରିବା ବା କଥା ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହେବା) ।
ଟି – ଟାଇମ୍ (ଶୀଘ୍ର ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କରନ୍ତୁ)।
ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – ମୁଣ୍ଡ ବିନ୍ଧା, ହଠାତ୍ ମୁଣ୍ଡ ବୁଲାଇବା, ଆଖÒ ଅନ୍ଧାର ଲାଗିବା, ଧୀେର ଧୀେର ସ୍ମରଣଶକ୍ତି କମିଯିବା, ବାତ ମାରିବା ଇତ୍ୟାଦି।
ଚିକିତ୍ସା
ସିଟି ସ୍କାନ୍, ଏମ୍ଆର୍ଆଇ ସ୍କାନ୍, କିଡ୍ନି ପରୀକ୍ଷା, ରକ୍ତ ଶର୍କରା ପରୀକ୍ଷା, ଲିଭର୍ ପରୀକ୍ଷା ଓ ହାର୍ଟର ପରୀକ୍ଷା ଇତ୍ୟାଦି କରିବାକୁ ହୁଏ। ବ୍ରେନ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ହେବାର ପ୍ରଥମ ୪-୫ ଘଣ୍ଟା ଖୁବ୍ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଚିକିତ୍ସା ଆରମ୍ଭ କଲେ, ସଫଳତା ମିଳିଥାଏ। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଇସ୍କେମିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ପାଇଁ ଥ୍ରାମ୍ବାଲାୟସିସ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଚିକିତ୍ସା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଏ। ଏଥÒରେ ବ୍ରେନ୍ ଭିତରେ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହରେ କୌଣସି ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲେ, ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ବ୍ଲକେଜ୍କୁ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ହେମୋରେଜିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ହୋଇଥିଲେ, ସ୍ନାୟୁଶଲ୍ୟ ବିଭାଗର ପକ୍ଷରୁ ଚିକିତ୍ସା କରାଯାଏ। ଚିକିତ୍ସା ପରେ ଦୁର୍ବଳ ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ ପାଇଁ ଫିଜିଓଥେରାପି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ।
ପ୍ରତିକାର
ଡାଇବେଟିସ୍, ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ଓ କୋଲେଷ୍ଟଲ୍ର ନିୟମିତ ପରୀକ୍ଷା, ଔଷଧ ସେବନ, ବ୍ୟାୟାମ, ବାଲାନ୍ସ ଡାଏଟ୍ ଏବଂ ଅଧିକ ସବୁଜ ପନିପରିବା ଓ ଫଳ ଖାଇବା, ତେଲ,ମସଲାଯୁକ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ଓ ଫାଷ୍ଟଫୁଡ୍ ନ ଖାଇବା, ତମାଖୁ,ଧୂମପାନ, ମଦ୍ୟପାନରୁ ବିରତ ରହିବା, ଓଜନ କମାଇବା, ମାନସିକ ଚାପଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଏବଂ ୬ରୁ ୮ଘଣ୍ଟା ଶୋଇବା ଇତ୍ୟାଦି।
– ଡାକ୍ତ
